Ndinaya
Nnụnụ bụ vertebrates na-ekpo ọkụ ma na-ahụ ya n'ime otu tetrapod. Enwere ike ịchọta ya ụdị ebe obibi niile na kọntinent niile, ọbụlagodi na gburugburu oyi dị ka Antarctica. Njirimara ya bụ ọnụnọ nku na ike ife efe, n'agbanyeghị na ọ bụghị ha niile nwere ike, ebe enwere ụdị ụfọdụ furu efu ikike a. N'ime ụwa nke nnụnụ, enwere ụdị dịgasị iche iche na usoro ihe ọmụmụ (ụdị ahụ), agba na nha nku, ụdị beak na ụzọ isi eri nri.
ị maara ihe dị iche ụdị nnụnụ dị adị na njirimara ha? Ọ bụrụ na ịchọrọ ịmatakwu banyere otu anụmanụ mara mma a, gaa n'ihu na -agụ akụkọ a PeritoAnimal, ebe anyị ga -ekwu maka ụdị nnụnụ dị n'akụkụ ụwa niile yana nkọwa ha na -achọkarị ịma.
Njirimara nnụnụ
Nnụnụ bụ ụmụ dinosaurs kacha nso, nke biri na ụwa ihe dị ka nde afọ 200 gara aga, na Jurassic. Dị ka anyị kwuru, ha bụ anụmanụ endothermic (ọbara na-ekpo ọkụ) ndị nwere nku na-ekpuchi ahụ ha niile, onu okuko mmachi (ya na sel keratin) na enweghị ezé. A na-emegharị ihu ihu ya maka ụgbọ elu na, n'ihe banyere ụdị nnụnụ na-adịghị efe efe dị ka enyí nnụnụ, kiwi ma ọ bụ penguins, a na-emegharị akụkụ ụkwụ ya maka ịgba ọsọ, ije ije ma ọ bụ igwu mmiri. Ọdịdị ahụ ha dị iche iche nwere ọtụtụ mmegharị, nke kachasị metụtara ụgbọ elu na ụzọ ndụ ha. Ha nwere njirimara ndị a:
- obere ọkpụkpụ: ọkpụkpụ nwere ọkpụkpụ dị nfe na oghere nke na -enye ha ịdị mfe n'oge ụgbọ elu.
- Ọhụụ mepụtara: Ha nwekwara nnukwu orbitals (oghere ebe anya dị), yabụ na -ahụ ụzọ nke ọma.
- Agụụ beak: nnụnụ nwere afụ ọnụ mpi nwere ọtụtụ ọdịiche, dabere n'ụdị na ụzọ ha si eri nri.
- sirinx: ha nwekwara syrinx, nke bụ akụkụ nke ngwa ngwa ọnụ ha site na nke ha nwere ike wepụta ụda na abụ.
- Nkata na gizzard. nnụnụ na -eloda maka nzube ahụ.
- agbakwala mamịrị: ha enweghị eriri afọ, ya mere, uric acid (ihe fọdụrụ na akụrụ nke nnụnụ) na-apụ ya na ihe ndị fọdụrụ n'ụdị nsị siri ike.
- ọkpụkpụ agwakọta: Ngwakọta vertebrae, njikọta ọkpụkpụ hip, na mgbanwe sternum na ọgịrịga iji nabata uru ụgbọ elu.
- mkpịsị aka anọ: mkpịsị ụkwụ nwere mkpịsị ụkwụ anọ n'ọtụtụ ụdị, nke nwere akparamagwa dị iche iche dabere n'ụdị ndụ ha na -ebi.
- Eggplants ma ọ bụ pellets: ọtụtụ ụdị na -etolite egagropyle ma ọ bụ pellets, obere ihe ọ vomụitedụ vomit nke foduru anụmanụ na -enweghị nri mebiri.
- dina akwa: dị ka anyị kwuru na mbụ, ụdị omumu ha bụ site na njikọta spam nke ime ụlọ, ha na -etinyekwa àkwá calcareous akọrọ nke na -abanye n'ime akwụ ha, na ọtụtụ ụdị na -efunahụ nku ara ha n'oge incubation iji wee nye akwa ahụ ọkụ.
- Enwere ike mụọ ya ma ọ bụ na -enweghị nku: ụmụ ọkụkọ a mụrụ ọhụrụ (mgbe ha na -amụ nwa) nwere ike ịdị elu, ya bụ, ha enweghị ábụbà maka nchekwa ha, ha ga -anọrịrị n'ime akwu n'okpuru nlekọta nne na nna ha. N'aka nke ọzọ, ha nwere ike kpachapụ anya, mgbe amụrụ ha ala nke na -echebe ahụ ha, yabụ, ha na -etinye obere oge n'ime akwu.
- Ọbara mgbaze na metabolism: inwe metabolism dị elu na ngwa ngwa na mgbaze bụkwa mmegharị metụtara ụgbọ elu.
- ume pụrụ iche.
- mepụtara usoro ụjọ: Nwee sistemụ ụjọ siri ike nke ukwuu, ọkachasị ụbụrụ, nke metụtara ọrụ ụgbọ elu.
- Nri dị iche iche: metụtara nri ha, enwere mgbanwe dị iche iche dabere n'ụdị, nke nwere ike iri mkpụrụ, mkpụrụ osisi na ifuru, akwụkwọ, ụmụ ahụhụ, anụ (foduru anụmanụ) na mkpụrụ osisi, nke ga -emetụta ya n'ụzọ ndụ ha.
- ogologo mbugharị: ọtụtụ ụdị mmiri, dị ka parla gbara ọchịchịrị (nke ọma) nwere ikike ịkwaga ogologo oge dị egwu, na -eru ihe karịrị narị kilomita itoolu kwa ụbọchị. Chọpụta ebe a nnụnụ na -akwagharị akwagharị bụ.
ụdị nnụnụ
gburugburu ụwa enwere ihe karịrị 10,000 ụdị, na ọtụtụ n'ime ha dị iche iche n'oge Cretaceous, ihe dị ka nde afọ 145 gara aga. Ugbu a, a na -ekekọta ha n'ime ahịrị abụọ dị mkpa:
- Paleognathae: na ihe dị ka ụdị 50 ekesa tumadi na mpaghara ndịda ụwa,
- Neognathae: nke mejupụtara ụdị ndị ọzọ dị na kọntinent niile.
N'okpuru, anyị na -etinye eserese na -egosi ụdị nnụnụ na -adị nke ọma.
Ihe atụ nke nnụnụ Paleognathae
N'ime ụdị nnụnụ Palaeognathae bụ:
- nnụnụ nnụnụ (Struthio camelus): bụ nnụnụ kacha ibu anyị nwere ike ịhụ taa na onye na -agba ọsọ ọsọ. Ọ dị na ndịda Sahara Africa.
- ndị rhea: dị ka Ọchịchị America, yiri enyí nnụnụ, ọ bụ ezie na ọ dị obere. Ha enweghịzi ike ife efe, bụrụkwa ezigbo ndị ọgba ọsọ, ha nọkwa na South America.
- ihe inhambu-açu: dị ka tinamus isi ha nọkwa na Central na South America.
- ndị cassowaries: dị ka agba cassowary, dị na Australia na New Guinea, na emu Dromaius novaehollandiae, dị ugbu a na Oceania. Ha abụọ enwekwaghị ike ife efe ma bụrụ ndị na -ejegharị ma ọ bụ ndị na -agba ọsọ.
- ndị kiwi: endemic (naanị dị n'otu ebe) nke New Zealand, dịka Apteryx owenii. Ha bụ ụmụ nnụnụ dị obere na globular nwere agwa terrestrial.
Ihe atụ nke nnụnụ Neognathae
Na Neognathae ha nwere ụdị nnụnụ dị iche iche na ọnụ ọgụgụ dị iche iche taa, yabụ anyị ga -akpọ ndị nnọchi anya ha kacha mara amara ma ọ bụ kacha pụta ìhè. Ebe a anyị nwere ike ịhụ:
- ọkụkọ: dị ka gallus gallus, dị gburugburu ụwa.
- Ọbọgwụ: dị ka Anas sivilatrix, dị na South America.
- nkịtị nduru: dị ka Columba dị ndụ, a na -ekesakwa ya ebe niile, ebe ọ dị ugbu a n'ọtụtụ ebe n'ụwa.
- akuko: dị ka cuckoo nkịtị Cuculus canorus. N'ebe a, ị ga -ahụkwa onye na -agba ụzọ Geococcyx californianus, na -achọsi ike gbasara omenala ala ha.
- kreenu: jiri ihe atụ dịka Grus Grus na nnukwu ya na ikike ịkwaga ebe dị anya.
- udele: ọmụmaatụ larus occidentalis, oke oke oke osimiri nke nwere oke nku (ịdị anya site na njedebe ruo na nku).
- Nnụnụ na -eri anụ: dị ka ugo eze, Akwila chrysaetos, ụdị nke nnukwu nha na efe efe nke ọma, na ikwiikwii na ikwiikwii, dị ka ugo ọla edo Akwila chrysaetos, njirimara maka ụcha ya na -acha ọcha.
- penguins: ya na ndị nnọchi anya nwere ike iru 1.20 m n'ịdị elu, dị ka eze ukwu penguuin (Aptenodytes nke mbụ).
- herons: dị ka Ardea alba, kesara n'ụwa niile na otu n'ime ndị kacha ibu na ya.
- hummingbirds: na obere reps dị ka Mellisuga helenae, weere ya dị ka nnụnụ kacha nta n'ụwa.
- onye na -egbu azụ: dị ka Alcedo na nke a, na -adọrọ mmasị nke ukwuu maka ụcha ya na ikike ịkụ azụ dị mma.
Ọ bụrụ na ịchọrọ ịgụ akụkọ ndị ọzọ yiri ya Ụdị nnụnụ: njirimara, aha na atụ, anyị na -akwado ka ị banye na ngalaba ịmata ihe nke ụwa anụmanụ.